Przepisy Parlamentu Europejskiego dotyczące emisji szkodliwych gazów cieplarnianych zostaną wkrótce zaostrzone. Już od tego roku wchodzi w życie nowe rozporządzenie, a wraz z nim – węglowy podatek graniczny. Kogo będzie dotyczyć i jakich kosztów należy się spodziewać?

Walka z emisją szkodliwych gazów jest jednym z kluczowych obszarów działań Unii Europejskiej na przestrzeni ostatnich lat. Komisja Europejska nie tylko chce zwalczać skutki emisji niebezpiecznych substancji, ale i redukować ich produkcję. W przypadku tak szeroko zakrojonych działań z pomocą przychodzi nowe ustawodawstwo. W osiągnięciu redukcji emisji gazów cieplarnianych i neutralności węglowej do 2050 roku ma pomóc CBAM – Carbon Border Adjustment Mechanism. Mechanizm granicznego podatku węglowego będzie uzupełnieniem dla już istniejącego systemu EU ETS, czyli handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Czemu na służyć CBAM?

Do tej pory system EU ETS obejmował producentów posiadających fabryki na terenie Unii Europejskiej, które odpowiadały za emisję CO2 w procesie produkcyjnym. Producenci zobowiązani byli do nabywania uprawnień do emisji gazów, lub otrzymywali je bezpłatnie (w przypadku niskiej emisji). Mechanizm ten był jednak dziurawy, nie przyniósł oczekiwanej transformacji energetycznej i, co najważniejsze, powodował ucieczki emisji CO2. Oznacza to, że producenci europejscy unikali kosztów nabywania uprawnień do emisji szkodliwych gazów i zlecali produkcję towarów w krajach o mniej restrykcyjnym podejściu do ochrony środowiska. Mechanizm granicznego podatku węglowego ma temu zapobiec. Obejmie on podmioty, które zlecają produkcję poza obszarem Unii Europejskiej, w krajach o nieuregulowanej polityce klimatycznej.

Wyjątkami od tej reguły pozostaną między innymi Norwegia i Szwajcaria, które posiadają podobne przepisy klimatyczne jak system EU ETS.

Kogo będzie dotyczyć CBAM?

Większość importerów może odetchnąć z ulgą, ponieważ nowy graniczny podatek węglowy będzie dotyczył wyłącznie wybranych sektorów gospodarki. CBAM zostanie zastosowany między innymi wobec przemysłu chemicznego, hutniczego, czy produkcji aluminium. Towary importowane, które znajdą się na liście, to przede wszystkim:
– energia elektryczna
– cement
– nawozy
– wyroby hutnicze (w tym śruby, rury, wkręty z żeliwa i stali)
– wyroby z aluminium (w tym puszki, kable)
– cement glinowy
– wodór
– rudy i koncentraty żelaza – aglomerowane
– pozostałe gliny kaolinowe

Warto wspomnieć, że podatek obejmie konkretne wyroby – niekonieczne pełne grupy produktów. Przykładowo: wyroby przemysłu hutniczego, uwzględnione w CBAM, to tylko niektóre produkty z działu CN 72 oraz 73.

Wymienione powyżej grupy wyrobów zostaną do 2026 roku rozszerzone o kolejne towary. Zgodnie z obecną listą systemu EU ETS, rozszerzenie CBAM obejmie:
– szkło
– ceramikę
– wyroby rafineryjne
– papier
– wapno

Należy zatem odpowiednio wcześniej zweryfikować, czy importowane produkty objęte są mechanizmem CBAM. W przypadku wątpliwości pod jakim kodem celnym powinien zostać odprawiany towar, można zawnioskować o WIT (wiążącą informację taryfową), która umożliwi odprawę danego towaru zawsze pod tym samym kodem celnym.

Kiedy CBAM wchodzi w życie i w jakiej formie?

Mechanizm CBAM zostanie wprowadzony w formie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady. Oznacza to, że jego moc jest wiążąca dla krajów członkowskich Unii Europejskiej. Nie wymaga wprowadzania lokalnych ustaw i będzie obowiązywać w jednolitej formie na terenie UE.

Projekt rozporządzenia CBAM powstał już w 2021 roku. Jednak wstępne porozumienie między Radą a Parlamentem Europejskim zawarte zostało dopiero 13.12.2022 roku. Oznacza to, że oficjalne rozporządzenie powinno pojawić się już w lutym 2023 roku.

Do końca 2025 roku będzie obowiązywał okres przejściowy. Należy zatem pamiętać o kilku ważnych datach:

• 1 października 2023 – wprowadzenie kwartalnego obowiązku sprawozdawczego dla importerów. Sprawozdania mają zawierać informacje o towarach importowanych na teren UE.
• 1 stycznia 2025 – konieczność uzyskania przez importerów statusu „upoważnionego zgłaszającego”. Tylko podmioty z takim statusem będą mogły importować towary objęte nowym podatkiem węglowym.
• 1 stycznia 2026 – konieczność nabywania certyfikatów CBAM i składania rocznych deklaracji.

Informacje, które będą musiały znaleźć się w sprawozdaniach CBAM obejmą:

– ilość danego produktu wytworzonego w danej instalacji (fabryce, bądź oddziale fabryki)

– rzeczywistą całkowitą wielkość emisji wbudowanych (pochodzące z produkcji danego wyrobu)

– rzeczywistą całkowitą wielkość pośrednich emisji wbudowanych (uwzględniające emisje z tytułu wykorzystania energii przy produkcji danego wyrobu)

– opłaty za emisję gazów cieplarnianych.

Co czeka importerów towarów objętych nowym podatkiem?

Po 2025 roku, a więc po wygaśnięciu okresu przejściowego, importerzy zobowiązani będą do:

• Obliczania emisji gazów przy produkcji danych wyrobów.
• Prowadzenia rejestru danych niezbędnych do obliczenia emisji.
• Nabywania certyfikatów CBAM, które mają pokryć emisję powstałą w wyniku produkcji importowanych wyrobów.
• Umarzania certyfikatów CBAM, a zatem ich „zużywania” na pokrycie emisji.
• Składania corocznych deklaracji CBAM. Deklaracje składane będą do Urzędu CBAM, który najpewniej funkcjonował będzie przy Radzie Europejskiej.
• Zapewniania o prawdziwości podanych danych emisyjnych za pomocą akredytowanego weryfikatora, który zbada instalację fabryczną i oceni czy deklarowane emisje są zgodne z rzeczywistością.

Co to są certyfikaty CBAM?

Zadaniem certyfikatów CBAM jest pokrycie wielkości emisji gazów cieplarnianych powstających na skutek produkcji danych wyrobów objętych nowym granicznym podatkiem węglowym. 1 certyfikat będzie równoważył 1 tonę emisji gazów.

Możliwe, że koszty nabywania certyfikatów CBAM oparte będą na aktualnych cenach EU ETS. Ceny EU ETS są jednak zmienne i w dużym stopniu zależne od kosztów wytwarzania energii elektrycznej. O ile jeszcze w 2020 roku koszt uprawnień EU ETS sięgał 20 EUR, to w 2022 roku było to już 84 EUR. Certyfikaty nabywane będą przez importerów za pośrednictwem własnego rachunku CBAM.

Zakup certyfikatów możliwy będzie raz do roku. Odbywać się będzie na podstawie prognozowanych ilości emitowanych gazów przy produkcji importowanego towaru. Importerzy będą zatem zobowiązani do szczegółowego prognozowania emisji, gdyż dokupienie brakujących certyfikatów CBAM w ciągu roku rozliczeniowego nie będzie możliwe. Również ich zwrot może być kłopotliwy. Zaledwie 1/3 nabytych i nieskonsumowanych certyfikatów będzie można zwrócić z powrotem do CBAM. Nie będzie również możliwości handlowania nimi, ani wykorzystania w następnym roku rozliczeniowym.

Co istotne – w przypadku, gdy akredytowany weryfikator potwierdzi, że zagraniczny producent pokrywa koszty emisji w swoim kraju, importer może własne koszty emisji pomniejszyć o tę wartość.

W 2026 roku, a więc w pierwszym roku obowiązywania certyfikatów CBAM, ilość umarzanych (konsumowanych) certyfikatów będzie wynosić zaledwie 1/40 wielkości emisji. W 2034 roku będzie to już 100% całkowitej emisji.

Wzór corocznych deklaracji CBAM na temat emisji i zużytych certyfikatów nie jest jeszcze opracowany.

__________

Pierwsze obowiązki, jakie importerzy będą zobligowani wypełniać, pojawią się już w tym roku. W kolejnych latach obowiązek prognozowania, nabywania certyfikatów i raportowania CBAM będzie już bardziej skomplikowany.

Warto już teraz rozmawiać z zagranicznymi dostawcami o nowych obowiązkach europejskich importerów. Należy przyzwyczajać chińskich producentów, że w niedługim czasie będzie się od nich wymagać szczegółowych danych na temat emisji gazów cieplarnianych. Fabryki powinny być także gotowe na współpracę z akredytowanymi weryfikatorami, którzy ocenią tamtejsze instalacje produkcyjne.